Öğrencilerin, eğitim sürecinde en çok zorlandıkları konu şüphesiz sınavlardır. Gerek yazılı sınavlar, gerekse deneme sınavları ve LGS, YKS gibi merkezi sınavlar öğrenciler için oldukça zorlayıcı olabilmektedir. Sınavlar, ayrıca bazı öğrenciler için stres kaynağı haline gelmektedir.
Bir olayın stres yaratıcı olarak değerlendirilmesi, o olayın kendisinin nasıl olduğundan ziyade kişi tarafından nasıl algılandığına, yorumlandığına ve kişinin olaya yönelik olarak gösterdiği psikolojik savunması vasıtasıyla olayla ne kadar başa çıkabildiğine bağlıdır (Özgan ve Balkar, 2008: 341)
Sınavlarda hissedilen belirli bir seviyedeki kaygı normal ve faydalı olmakla birlikte aşırı kaygı ise öğrenciyi duygusal olarak yıprattığı gibi akademik olarak da olumsuz etkilemektedir.
Yüksek sınav kaygısı, dikkat ve odaklanma sorunlarına neden olabilmekte, beynin verimli çalışmasını engellemekte, bu nedenle de birçok öğrenci sınavlarda gerçek performansını gösterememektedir. Evde kolaylıkla çözebildiği soruları, sınav anında hatırlayamamakta veya dikkatsizlik sonucu basit hatalar nedeniyle yanlış yapmaktadır. Bu durum da öğrencinin başarısını olumsuz etkilemekte ve motivasyonunu düşürmektedir. Peki, yüksek kaygının nedenleri nelerdir, bazı öğrenciler neden daha fazla kaygı yaşarlar.
1-Olumsuz Düşünceler
Sınav zamanı ve sınav sonrası İle İlgili olumsuz düşünceler kaygıyı artırmaktadır.
Sınav esnası ile ilgili olumsuz düşünceler;
- Sınav soruları zor olursa,
- Zamanı yetiştiremezsem,
- Sınavım kötü geçerse,
- Bilmediğim konulardan soru çıkarsa,
- Fazla sayıda boş sorum olursa,
- Sınavda paniklersem,
- Kaydırma yaparsam gibi olumsuz düşünceler kaygıyı artırır.
Sınav Sonrası ile ilgili olumsuz düşünceler;
- Sınavdan düşük puan alırsam,
- İstediğim okulu kazanamazsam,
- Ailem ve öğretmenlerimi hayal kırıklığına uğratırsam,
- Çevreye rezil olursam,
- Emeklerim boşa giderse,
- Kötü bir okula gidersem gibi olumsuz düşünceler kaygıyı artırmaktadır.
2-Mükemmeliyetçi Kişilik Yapısı
Mükemmeliyetçi kişilik yapısına sahip öğrenci ve veliler daima en iyi sonucu elde etmek isterler ve başarısızlığa tahammülleri yoktur. Tüm sınavlarda yüksek not almak ve deneme sınavlarında dereceye girmek isterler. Bunun için kendi kendilerine baskı yaparlar.
Mükemmeliyetçi ebeveynler, çocuklarının akademik sonuçlarından bir türlü memnun olmaz ve hep daha iyisini beklerler. İstedikleri sonuç olmadığında çocuklarına sözel şiddet uygularlar veya duygusal olarak manipülasyon yaparlar. Daima başarılı olma baskısı, öğrencilerde kaygıya neden olur. Ebeveynlerin, “Ben sana güveniyorum.”, “Sen yaparsın.”, “Sen zekisin.” gibi görünürde olumlu gibi görünen cümlelerde öğrencilerin kaygısını artırmaktadır.
3-Baskı ve Yüksek Beklenti
Sınav sonucu ile ilgili kendisinin veya çevresinin (aile, öğretmen, akraba, arkadaş) yüksek beklentiler içinde olması öğrenci üzerinde baskı yaratabilir. Yüksek beklentiler altında kalan öğrenciler, sınavlarda başarısız olma korkusuyla kaygılanabilirler. Ayrıca, öğrenci ve velilerin sürece değil, sonuca odaklanması, başarı kriteri olarak sadece not ve deneme sınavındaki sıralamayı dikkate alması da kaygı nedeni olabilmektedir.
4-Olumsuz Deneyimler
Geçmişte kötü bir sınav deneyimi yaşamış olanlar, gelecekteki sınavlarda aynı şeyin tekrar olmasından endişe duyabilirler. Sınav sonucunda, ebeveynleri, öğretmenleri veya arkadaşları tarafından eleştirilen, utandırılan veya kıyaslanan öğrenciler benzer durumları tekrar yaşamaktan korktuğu için kaygı yaşar.
5-Fiziksel ve Psikolojik Faktörler
Uyku eksikliği, düzensiz beslenme, aşırı hareketsizlik gibi fiziksel faktörlerin yanı sıra, depresyon, anksiyete gibi psikolojik faktörler de sınav kaygısını artırabilir.
Sınav kaygısı öznel olup, nedenleri ve seviyesi öğrenciden öğrenciye farklılık göstermektedir. Yüksek kaygı nedenleri yukarıdaki konular olabileceği gibi daha farklı nedenler de olabilir. Nedeni ne olursa olsun, yüksek kaygı yaşayan öğrenciler bir uzmandan destek almalıdır.
