STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) eğitimi fen, teknoloji, mühendislik ve matematiğin entegre bir şekilde öğretilmesini içeren ve okul öncesinden yükseköğretime kadar tüm süreci kapsayan bir eğitim yaklaşımıdır. Ülkemizde Fen, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik kelimelerinin kısaltmaları yapılarak STEM biçiminde adlandırılan STEM eğitimi sayesinde öğrenciler fiziksel, entelektüel ve kültürel dünyasını zenginleştirmekte ve eleştirel düşünme, problem çözme gibi öz yeterliklerini geliştirmektedir. (Çorlu & Aydın, 2016 )
Bu eğitim ile yetişen bireyler iş dünyasında var olması beklenen niteliklere daha kolay adapte olacaklardır. Bu bağlamda STEM eğitimi bilimsel alanda önderlik ve ekonomik büyüme için önemli görülmektedir. Bir ülkenin bilimsel ve ekonomik alanlardaki önderliğinin sağlanması ve sürdürülebilmesi, STEM eğitiminin desteklenmesi ve STEM alanlarında meslek edinme konusunda farkındalığın artırılması ile ilişkilendirilebilir(Şahin vd., 2014)
STEM’i anlayabilmemiz için ona biraz daha ayrıntılı bir şekilde ele alalım.
STEM’in her bir harfinin tanımını teker teker ele alarak incelediğimizde ,“S” harfine bilim karşılık gelmektedir. Bilim, doğa olaylarını, prensiplerini anlama olarak ele alınabilir. Bilim bizim doğadaki meydana gelen prensipleri anlayabilme amacını taşır. Hipotezler kurarak ve kurduğu hipotezleri deneylerle test ederek bilimsel bilgiye ulaşır. Bunları gerçekleştirirken matematik gibi disiplinlerden yardım alır. “T” harfine teknoloji karşılık gelmektedir. Teknoloji denildiğinde ilk aklımıza gelen bilgisayar ve akıllı cihazlar olmaktadır. Bunların hepsi birer teknolojidir; ama evde kullandığımız mikser, şişe açacağı, şirketlerde işlerin daha hızlı gerçekleşmesini sağlayan yazıcılar ve teknik araç gereçler de birer teknolojidir. “E” harfine mühendislik karşılık gelmektedir. Bu kısım STEM’ in en dinamik kısmı olan mühendisliktir. “Mühendisliği genel olarak bir meslek olarak biliyoruz. Ancak mühendislik bir problem çözme yaklaşımı, bir ürün tasarımı ve üretme süreci olarak da tanımlanabilir. ” Bu ifadeye göre mühendislik STEM’ in en önemli noktalarından biridir. “M” harfine matematik karşılık gelmektedir. Şekiller, desenler, hesap, oran ve orantı bunun içerisinde yer alır. Bu iki disiplin her birey tarafından ortalama düzeyde bilindiği için bunlarla ilgili çalışmaların yapılması ve anlaşılması daha kolaydır. Teknoloji araç gereçleri bilgi sistemlerini de kapsar.(Teoriden Pratiğe STEM ve örnek Uygulamalar, Altun, Yıldırım,2017)
STEM’in önemini genel olarak üç kategoride toplayabiliriz.
Öncelikle bilim insanları ve mühendislerin ekonomik gelişmede merkezi bir öneme sahip olması ve iyi bir şekilde yetiştirilmesi gerektiği kabul edilmektedir.
İkincisi, teknolojik açıdan kalifiye çalışanların yetiştirilmesidir ki bunlar hızlı gelişen teknoloji ve inovasyonlara ayak uydurabileceklerdir.
Son olarak da politik olarak doğru seçimler yapabilecek düzeyde bilimsel, okuryazar vatandaş ve seçmenlerin yetişmesidir.(Teoriden Pratiğe STEM ve örnek Uygulamalar, Altun, Yıldırım,2017)
Türkiye’deki FeTeMM (Fen, Teknoloji, Mühendislik, Matematik) in çıkış noktası olan ABD’deki uygulamalardan ve verilen önemden bahsedelim birazda.
Amerika Birleşik Devletlerinde STEM eğitimi, ülkenin var olan ekonomik ve teknolojik gücünü korumak için en önemli unsurlardan birisi olarak görülmektedir. Ülkenin stratejik planının önemle üzerinde durduğu konulardan birisi, STEM eğitimi sayesinde yetenek sahibi bir toplum oluşturmak ve bu birikimi devam ettirmektir. Bu yüzden birçok üniversite ve okul bünyesinde çok sayıda STEM Merkezi kurulmuştur. Bu merkezlerde, STEM eğitimleri içerisinde yer alan proje tabanlı öğrenme, sorgulama tabanlı öğrenme, STEM aktiviteleri, tasarım aktiviteleri, takım çalışması, yaratıcı drama, programlama ve STEM ders planı hazırlama atölyeleri yer almaktadır. (STEM Akademi, 2013).
Ülkemizin STEM eğitimi için Millî Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanmış doğrudan bir eylem planı bulunmamakla birlikte 2015-2019 Stratejik Planında STEM’ in güçlendirilmesine yönelik amaçlar bulunmaktadır. STEM amaçlarının Teknoloji ve Tasarım dersi amaçları ile belli ölçüde örtüştüğü görülmektedir. Teknoloji ve Tasarım dersi kapsamında 7. ve 8. Sınıf seviyelerinde gerçekleştirilen çalışmaların STEM’e yönelik olduğu söylenebilir. TIMSS ve PISA gibi sınavların sonuçlarının daha iyi hale gelebilmesi için ülkemizde STEM eğitiminin öncelikli olarak ele alınması gerekmektedir. (Millî Eğitim Bakanlığı Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü, STEM Raporu, 2016)
Türkiye’deki ilk adımı fen dersinin daha yapılandırıcı daha uygulamaya dayalı hale gelmesi için içerikteki değişikliklerdir. Yapılan araştırmaların sonucunda mühendislik gibi bir aşamaya hala gelinememiştir. Eksikliğin kaynağı mevcut müfredat yoğunluğudur.
STEM Öğretmenlerinin Yetiştirilmesi
STEM öğretmenlerinin yetiştirilmesi için STEM programı veya metodu bazı imkanlar sağlamalıdır. Bunlardan ilki mesleki gelişim ve eğitimlere katılmaları için imkan sağlamak daha sonra STEM eğitiminin uygulanmasının ve değerlendirilmesi için okul yönetimi ile birlikte çalışmak.
Bunların dışında Özdemir’e göre “Okullarda ilgili öğretmenlerden oluşan STEM zümrelerin kurulabileceği ve bu zümreler okullarda STEM ile ilgili neler yapılabileceğini planlaması hedeflenebilir. Üniversitelerde STEM merkezleri kurulabilir ve bu merkezler öğretmen ve öğrencilere eğitim ve etkinlik desteği sağlayabilir. “Ülkemizde bu kapsamda uygulanan ilk mesleki gelişim programı, Bahçeşehir Üniversitesi tarafından hazırlanan STEM öğretmeni eğitim programıdır. Bu program ile STEM’e uygun bir öğretmen eğitimi ve taslak STEM öğretim programı oluşturulması amaçlanmaktadır. Eğitim sonunda öğretmenlere STEM eğitimi sertifikası verilmektedir (Bahçeşehir Üniversitesi, 2016).
Öğretim Programlarının Güncellenmesi
STEM Eğitimi Merkezlerinde yapılan araştırmalara göre ilköğretim ve ortaöğretim öğretim programlarının STEM eğitimine uygun biçimde güncelleştirilmesi için çalışmalara başlanması gereklidir. Ülkemizde uygulanan Fen ve Matematik eğitimi programlarında çok yoğun ders içeriği olması ve merkezi sınavlar sebebiyle ders içeriği öğrenmeye yönelik eğitim öğretim ortamı oluşturmamaktadır. Ayrıca, okullardaki fen laboratuvarları STEM eğitimine yönelik etkinliklerle daha aktif hale getirilmelidir. Ders içeriği öğrenmeye yönelik oluşan bu öğrenme ortamı, öğrencileri sorgulamaya, araştırma yapmaya, ürün geliştirmeye ve buluş yapmaya yönlendiren STEM eğitimine uygun hale getirilmelidir. Ülkemizde STEM eğitimine geçiş için öncelikle ilköğretim ve ortaöğretim Fen ve Matematik eğitimi öğretim programlarında yer alan ders içerikleri STEM ders etkinliklerine zaman kalacak biçimde azaltılmalı ve sınav sistemi buna göre şekillendirilmeli, öğrencilerin sorgulama, araştırma yapma, ürün geliştirme ve buluş yapma gibi üst düzey becerileri ön plana çıkarılmalıdır. Okullarda bulunan fen laboratuvarları STEM eğitimine uygun biçimde düzenlenmeli ve okullara STEM eğitiminin amacına ve öğretim programlarına uygun ders materyalleri sağlanmalıdır.(STEM Eğitimi Türkiye Raporu, Milli Eğitim Bakanlığı, 2016)
Ülkemizde üniversitelerde STEM eğitimi ile ilgili yapılan çalışmalar ve projeler çok fazla yaygın değildir (Çorlu, 2013). Öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının hizmet içi eğitim kapsamında ve eğitim fakültelerinde alacakları bütünleşik öğretmenlik bilgilerini güçlendirici eğitimlerle STEM eğitimi becerileri artırmak için yapılan çalışmalar çok yetersizdir. Ülkemizde STEM eğitimine geçilebilmesi için birkaç üniversitede öğrenci ve öğretmenlerin ulaşabileceği STEM merkezleri açılmaya başlanmıştır. Bu konuda ilk girişimleri, Hacettepe Üniversitesi ve İstanbul Aydın Üniversitesi yapmıştır.
STEM eğitimiyle ilgili Avrupa Okul Ağı tarafından yürütülen Scientix Projesine Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü 2014 yılından itibaren ulusal destek noktası olarak dâhil olmuştur. Scientix Projesinin ana amacı Avrupa’ da gerçekleşen çok sayıda Fen, Teknoloji, Mühendislik ve Matematik (STEM) eğitimi ile ilgili projelerden tüm Avrupa’nın haberdar olmasını sağlamaktır.
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yürütülmesi önerilen STEM Eğitimi Eylem Planının 5 aşamalarda gerçekleşmektedir.
Bu aşamalar;
- STEM Eğitimi merkezlerinin kurulması,
- Bu merkezlerde üniversitelerle işbirliği içerisinde STEM eğitimi araştırmalarının yapılması,
- Öğretmenlerin STEM eğitim yaklaşımını benimseyecek şekilde yetiştirilmesi,
- Öğretim programlarının STEM eğitimini içerecek biçimde güncellenmesi,
- Okullardaki STEM eğitimi için öğretim ortamlarının oluşturulması ve ders materyallerinin sağlanması
Türkiye’ de aynı zamanda öğretmenden beklenen kendi uzmanlık alanı dışında bir diğer STEM disiplinine özel bilgi, beceri, tutum ve öğretim yöntemlerini, zümreler arası işbirliğini destekleyen mesleki öğrenme toplulukları vasıtasıyla öğrenmeleridir. (STEM Türkiye Raporu, İstanbul Aydın Üniversitesi, 2015) Türkiye’de fen bilimleri ve matematik öğretmenlerinin hizmet öncesi eğitimlerinde bütünleşik öğretmenlik bilgilerini güçlendirici ortak dersler almalarına imkân verilmeli ve zengin bir hayat deneyimine sahip olmaları teşvik edilmelidir (Corlu, 2012; Çorlu, 2013). Hizmet içi eğitimde Fen ve Matematik öğretmenlerine STEM perspektifinden öğretilmesi için gerekli pedagojik desteğin sağlanması için hem MEB hem de TÜBİTAK’ın özellikle eğitim fakültelerindeki akademisyenlerin katkıları ile sürekli hizmet içi eğitim modülleri oluşturulmalı ve uygulanmalıdır.
Sonuç olarak,21. yüzyıl becerilerinden; problemlere farklı yönleriyle bakıp çözümler üretebilmeyi, sistemli ve yaratıcı düşünebilmeyi ve en kısa çözüm önerileri sunabilmeyi sağlayacak yeteneklerin öğrencilere kazandırılması STEM eğitimlerini zorunlu kılmaktadır. Öğrencilerin ders içeriklerinin yanı sıra hayatta sorgulama, araştırma, problem çözme becerilerinin fark etmeleri, üzerinde düşünmeleri, bir araya gelmeleri ve çözüm üretmeleri, ürün geliştirebilme ve buluş yapma becerileri geliştirilerek etraflarında bir öğrenme ağı oluşturmaları için STEM eğitimlerine başlanmasının gerekli olduğu görülmektedir.(Milli Eğitim bakanlığı STEM Raporu, 2016)
Hazırlayan: Esma Nur Şahintepe
Yazının Kaynağı:http://www.matematiksel.org/egitimde-stem-yaklasimi-uzerine/
KAYNAKÇA
- Akgündüz, D., Aydeniz, M., Çakmakçı, G., Çavaş, B., Çorlu, M., Öner, T., & Özdemir, S. (2015). STEM eğitimi Türkiye raporu: “Günümüz modası mı yoksa gereksinim mi?”. İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi STEM Merkezi.
- TUSIAD. (2014). STEM (Science, Technology, Engineering and Mathematics, Fen, Teknoloji, Mühendislik, Matematik) alanında eğitim almış işgücüne yönelik talep ve beklentiler araştırması. TUSIAD.
- Yıldırım, B., & Altun, Y. (2015). STEM Eğitim ve Mühendislik Uygulamalarının Fen Bilgisi Laboratuar Dersindeki Etkilerinin İncelenmesi. El-Cezerî Fen ve Mühendislik Dergisi, 2(2), 28-40
- Yıldırım, B., & Altun, Y. (2017). Teoriden Pratiğe STEM ve Örnek Uygulamaları.
- Çorlu, M. (2014) FETEMM Eğitimi Makale Çağrı Mektubu. Turkish Journal Of Education, January, 2013 Volume 3, Issue1
